Türkiye’nin deprem coğrafyasında uzun yıllardır doğrultu atımlı fayların hakimiyeti kabul edilirken, İç Anadolu’dan gelen yeni bir bilimsel keşif bu tabloya önemli bir istisna ekledi. Curtin Üniversitesi’nden araştırmacılar, Tuz Gölü Fayı üzerinde yaptıkları kapsamlı analizlerle fayın aslında genişlemeli bir yapıya sahip olduğunu yani iki yeryüzü bloğunun birbirinden uzaklaştığını açık biçimde ortaya koydu.
Bu çarpıcı sonucun ardında, Hasandağ’ın binlerce yıl önce püskürttüğü lav akıntılarının sessiz tanıklığı yatıyor. Lavlar, fayın üzerinden akıp soğuduktan sonra zaman içinde depremlerle kırıldı. Araştırmacılar bu kırık parçaları bir yapboz gibi bir araya getirerek fayın geçmişte nasıl hareket ettiğini yeniden kurguladı.
Profesör Axel Schmitt, elde edilen bulguların Türkiye’deki sismik yapıya dair temel bir varsayımı değiştirdiğini vurgulayarak, “Tuz Gölü Fayı’nın yana kaymadığını, aksine iki tarafın birbirinden uzaklaştığını ilk kez bu kadar net bir şekilde gösterebildik” dedi. Bu genişleme hareketinin yılda yaklaşık bir milimetre hızla gerçekleştiği belirlendi. İnsan ölçeğinde neredeyse fark edilmez olsa da, jeolojik zaman içinde kayda değer bir değişim.
Araştırma ekibi, lav akıntılarındaki mikroskobik zirkon kristallerinden elde edilen helyum tarihleme verilerini uydu görüntüleriyle birleştirerek fayın binlerce yıllık deformasyonunu yüksek doğrulukla hesapladı. Bu kristallerdeki uranyum ve toryum bozunumu, lavların ne zaman aktığı ve ardından nasıl kırıldığı konusunda kesin bir zaman çizelgesi sundu.
Çalışmanın ortak yazarı Janet Harvey, Tuz Gölü Fayı’nın Avrasya, Arap ve Afrika levhalarının kesişimine yakın konumuyla kritik bir jeodinamik rol üstlendiğini belirterek, “Bu bölgedeki hareketler, kıtasal çarpışmaların yarattığı gerilimin nasıl dağıldığını anlamamız için önemli bir rehber” değerlendirmesinde bulundu.
Araştırma, Tuz Gölü Fayı’nın sadece İç Anadolu’nun jeolojik geçmişini değil, aynı zamanda kıtaların nasıl şekil aldığına ve depremsellik risklerinin gelecekte nasıl yorumlanabileceğine dair de önemli ipuçları sağlıyor.