Konya, yıllardır “depremsiz şehir” algısıyla anıldı. Oysa Jeoloji Mühendisleri Odası’nın yayımladığı son rapor, bu algıyı ters yüz ediyor. Konya'nın kalbinden diri fay geçiyor ve şehir, zayıf zeminlerin yanı sıra eğimli arazilerin oluşturduğu büyük bir tehlikeyle karşı karşıya.
Raporun belki de en sarsıcı kısmı şu: Yıkım sadece zeminden değil, yamaçtan da gelebilir. Konya'da, özellikle %70'in üzerinde eğime sahip birçok yerleşim alanı, heyelan ve toprak kaymaları açısından açık risk bölgesi.
Fay Haritası: Şehrin Altından Kırmızı Bir Tehlike Geçiyor
Konya Fay Zonu, sadece şehrin kıyısından değil, tam içinden geçiyor. Meram’dan başlayan hat; Hocacihan, Akyokuş, Tavusbaba, Yazır, Sille, 500 Evler, Dikmeli gibi yerleşimlerin altından uzanıyor.
Bu fay geçmişte 6.5 büyüklüğünde depremler üretmiş. Üstelik 2009’da merkezde yaşanan 4.7 büyüklüğündeki deprem, bu sessiz fayın yeniden harekete geçebileceğinin işareti.
Zemin Altımızda Nefes Alıyor: Sıvılaşma ve Oturma Riski Yüksek
Alüvyon zemin, depremin dalgasını söndürmek yerine büyütür. Konya kent merkezinin tamamına yakını bu zayıf zemin üzerinde kurulu. Deprem anında bu zemin sıvılaşabilir, oturabilir ya da binaların taşıma gücünü yok edebilir.
Bu da demektir ki; depremin büyüklüğü kadar, zeminle olan etkileşimi de yıkımın boyutunu belirleyecek.
Düşük Binalar, Yüksek Yamaçlar: Yeni Nesil Tehlike
Raporda, sanılanın aksine ovada değil, dağlık ve yamaç arazilerinde de ciddi riskler olduğu açıkça belirtiliyor. Çünkü bu alanlar depremle birlikte;
-
Heyelan
-
Kaya düşmesi
-
Toprak kayması
-
Yamaç stabilitesinin bozulması
gibi zincirleme afetleri tetikleyebilir. Bugün “güvenli yüksek yer” olarak görülen bölgeler, aslında çok katmanlı tehlikelere açık.
Sadece Fay Değil: Bu İlçelerde Hayat Fayın Üstünde
Rapora göre, Konya’nın dört ilçesi ve bağlı birçok mahallesi diri fay hattı üzerinde:
-
Doğanhisar
-
Akşehir
-
Ilgın
-
Yunak
Bu ilçelere bağlı 26’dan fazla mahalle, doğrudan yüzey kırılmasının yaşanabileceği alanlarda bulunuyor. Yani deprem sadece sarsmayacak, yeryüzünü yararak geçecek. Bu, konutların temelden ayrılması demek.
Konya Planlıyor Ama Uygulayamıyor
Konya-Karaman Çevre Düzeni Planı, aslında afet riski taşıyan bölgeleri açıkça tanımlamış: aktif fay hatları, sıvılaşma riski olan alanlar, heyelan tehlikesi barındıran yamaçlar... Ama kâğıt üstündeki bu uyarılar, uygulamada çoğu zaman ihmal ediliyor.
İnşaat izinleri, yapılaşma sınırları, zemin etütleri... Hepsi olması gerektiği gibi işlemiyor. Bu nedenle, bilimsel verilerle desteklenmiş uyarılar, şehir planlamasında karşılık bulamıyor.
Olası Felaketin Önüne Geçmek Mümkün
Jeoloji Mühendisleri Odası raporunda çözüm yolları da sunulmuş:
-
Kent genelinde mikrobölgeleme çalışmaları yapılmalı.
-
Paleosismolojik araştırmalar ile fayların aktiflik durumu ve geçmişi netleştirilmeli.
-
Yüzey faylanması riski olan bölgeler imara kesinlikle açılmamalı.
-
Heyelan riski yüksek eğimli arazilerde yapılaşma sınırlandırılmalı.
-
Deprem master planı hazırlanmalı ve buna uygun olarak tüm şehir planlaması güncellenmeli.
📌 Kaynak: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası – Fay Üzerinde Yaşayan İllerimiz: Konya Raporu (2024)
