Ticari gayrimenkul kiralarındaki fahiş artış, Türkiye’de perakende sektörünün en büyük krizi haline geldi. Enflasyonun altında kalan satışlar, artan maliyetlerle birleşince hem küçük esnaf hem de zincir mağazalar çıkışsız kaldı. İstanbul, son 5 yılda dolar bazında %193’lük artışla dünyada kira artışında ilk sıraya yerleşti.
Kira Gideri, Sabit Maliyetlerin %60’ına Dayandı
Teşvikiye, Bağdat Caddesi gibi prestijli bölgelerde mağaza kiraları milyon TL seviyelerine ulaştı. Eskiden sabit giderlerin yalnızca üçte birini oluşturan kira, bugün %60’a yükseldi. Satışlar ise aynı hızla artmadı. Her 3 markadan 2’si mülk sahibiyle mahkemelik. Küçük esnaf ya kepenk indiriyor ya da sektörden tamamen çekiliyor.
Sinan Öncel: “6 Kata Kadar Kira Artışı Talep Ediliyor”
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, perakendecilerin maliyetlerini yönetemediğini vurguluyor:
“Sabit kira ödüyoruz, cirodan da pay veriyoruz ama yine de 4-5 kat artış isteniyor. Hatta 6 kata çıkan talepler var.”
Adaletsiz kıyaslamalar nedeniyle pek çok AVM mağazası mahkemelik durumda. Öncel, çözümün sistematik düzenlemelerle ve devlet desteğiyle mümkün olabileceğini belirtiyor.
Avdagiç: “Yük Artışı Sadece Kiracıya Değil, Yatırımcıya da Baskı”
İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç, yalnızca kiracının değil, yatırımcının da zorlandığını söylüyor. Döviz bazlı kredi yükünün TL’ye dönmesiyle yatırım dengeleri bozuldu.
“500 milyon TL’ye aldığınız dükkanı 12 yılda döndürmek için aylık en az 2,6 milyon TL kira almalısınız” diyen Avdagiç, kira artışlarının matematiksel zorunluluk haline geldiğini savunuyor.
Palandöken: “Esnafın Ömrü 3 Yıla Düştü, Kuralsızlık Herkesi Batırıyor”
TESK Başkanı Bendevi Palandöken, kuralsız kira artışları ve işyeri açılışlarının küçük esnafı bitirme noktasına getirdiğini ifade ediyor:
“Bir esnaf müşteri kitlesini 5 yılda oluşturuyor, 10 yılı dolunca kolayca tahliye ediliyor. Bu sistemsizlikle kimse uzun vadeli iş yapamaz.”
Ruhsat süreçlerinde alan analizinin yapılmaması, kira stopajının hem mülk sahibi hem kiracıdan alınması gibi sorunlara dikkat çeken Palandöken, acil düzenleme çağrısı yapıyor.
Çözüm Ne Olmalı?
Uzmanlara göre çözüm, yalnızca kira artışına üst sınır koymakla değil, sistematik reformlarla mümkün. Mülk sahipleri için vergi indirimi, işyeri açılışında planlama, tahliye süreçlerinde denge ve kira stopajında sadeleşme öneriliyor.
Türkiye ticari gayrimenkul sektöründe yalnızca mağazalar değil, üretim tesisleri de kapanma tehdidi altında. Giderek derinleşen bu kriz, yalnızca sektörün değil, ülke ekonomisinin geleceğini de tehdit ediyor.