Tütün ve tütün ürünlerinden 2025 yılı için beklenen ÖTV geliri 455 milyar TL’ye ulaşırken, yasa dışı tütün ticaretinden kaynaklı vergi kaybı 160 milyar TL’ye dayandı. Yeni nesil ürünlerin kaçak yollarla ülkeye girmesi, sektörde hem kayıtlı esnafa hem de kamuya ağır zarar veriyor.
Geçtiğimiz yıl ÖTV gelirleri 309 milyar TL olarak gerçekleşirken, 2025’te bu rakamın yüzde 47 artarak 455 milyar TL’ye çıkması öngörülüyor. Bu artış oranı, yüzde 24 olarak beklenen yıllık enflasyonun iki katından fazla.
Üretimde Düşüş, İhracatta Avantaj
TÜİK’in 2025 yılı bitkisel üretim tahminine göre, tütün üretimi yüzde 6,5 düşüşle 101 bin tona gerileyecek. Öte yandan Türkiye, geçen yıl tütün ve mamullerinden yaklaşık 990 milyon dolarlık ihracat geliri elde etti. İthalat ise 752 milyon dolarda kaldı.
Yeni Nesil Ürünler ve Kaçakçılık Devleti Vuruyor
Elektronik sigara ve ısıtılmış tütün gibi yeni nesil ürünlerin artan kaçakçılığı, yasa dışı ticaretin boyutlarını büyütüyor. TESK’e göre, tüketimin yüzde 20’si kaçak, vergi kaybı ise 2024 Kasım itibarıyla 100 milyar TL olarak hesaplanmıştı. Sektör temsilcilerine göre bu rakam şimdi 160 milyar TL’ye ulaştı.
Vergi Politikası Değişti: Enflasyona Fren, Gelire Gaz
Hazine ve Maliye Bakanlığı, enflasyonla mücadelede nispi vergiyi düşürüp maktu vergiyi artırma stratejisi izliyor. Son 15 ayda nispi vergi oranı yüzde 63’ten yüzde 50’ye düştü, buna karşılık paket başına maktu vergi 5,74 TL’den 10,50 TL’ye çıkarıldı.
Bu hamleyle sigaradan alınan ÖTV gelirleri 2024’ün ilk dört ayında 123,1 milyar TL’ye ulaştı. Yıllık artış oranı ise yüzde 46,5 olarak gerçekleşti. Bu sayede hem enflasyona etkisi azaltıldı hem de vergi geliri korundu.
Mali Çarpan Düşüyor, Enflasyon Yavaşlıyor
TCMB’nin 2025 II. Enflasyon Raporu’nda, bu stratejinin enflasyona etkisinin zayıfladığı vurgulandı. Raporda, “maktu ÖTV artışına rağmen ocakta fiyatlar değişmedi, martta firmalardan kaynaklı artış oldu” denildi.
Vergi yapısındaki bu değişimle “mali çarpan” etkisi zayıflıyor, yani fiyatlara gelen zamlar enflasyona daha az yansıyor. Bu durum, özellikle personel maaşları ve emekli ödemeleri gibi bütçe giderleri üzerinde önemli bir tasarruf etkisi sağlıyor.
Sektör Temsilcilerinden Sinyal: Denge Politikası Sürsün
AB ortalamasında sigaradaki nispi vergi oranı yüzde 27 seviyesinde. Türkiye’de bu oran hâlâ yüksek olmasına rağmen son indirimlerle AB’ye yaklaşma eğilimi başladı.
Sektör temsilcileri, hem enflasyonla mücadelede hem de yasa dışı ürünlerle savaşta, maktu vergi ağırlıklı yapının sürmesini, nispi verginin ise kademeli olarak daha da düşürülmesini talep ediyor. Bu yaklaşımın bütçe gelirlerinde öngörülebilirlik sağladığı da vurgulanıyor.
Özetle: Vergi yapısında atılan adımlar kamu gelirini artırırken, kaçak ürünlerin artışı devletin kasasını deliyor. Yeni düzenlemeler ise hem gelir kaybını azaltmak hem de enflasyonu kontrol altına almak için kritik önem taşıyor.
